Istif yüksekliği ne kadar olmalı ?

İstif Yüksekliği Ne Kadar Olmalı?

Giriş

Depolama ve lojistik süreçlerinde “istif yüksekliği” kavramı, ürünlerin üst üste yerleştirilme yüksekliğini ifade eder ve hem operatif verimlilik hem de iş sağlığı‑güvenliği açısından kritik bir noktadır. Ancak bu sorunun tek bir evrensel cevabı yoktur: istif yüksekliği; zemin yapısı, yükün tipi‑ağırlığı, istifleme yöntemi, raf sistemi ve ekipman kapasiteleri gibi birçok değişkene bağlı olarak değişir. Bu yazıda, istif yüksekliğinin tarihsel arka planına, günümüzdeki akademik ve pratik tartışmalara ve uygulanabilir kriterlere bakacağız.

Tarihsel Arka Plan

Depolama, insanlık tarihi boyunca varlık göstermiş bir işlevdir; ancak modern anlamda sistematik istifleme kavramı sanayi devrimiyle birlikte önem kazanmıştır. Endüstriyel devrim öncesinde ürünler genellikle basit yığınlar halinde depolanırken, forklift, palet ve raf sistemlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte “yük yüksekliği”, “istif stabilitesi” ve “depoda dikey alan kullanımı” gibi unsurlar ön plana çıktı. 20. yüzyıl ortalarından itibaren depolama tesislerinde yüksek tavanlar, çok katlı raf sistemleri ve otomasyon gündeme geldi. Bu süreçte, yüklerin üst üste dizilme yüksekliğinin teknik, güvenlik ve yapısal sınırları üzerine çeşitli standartlar geliştirildi.

Örneğin, Occupational Safety and Health Administration (OSHA) 1926.250 sayılı mevzuatta farklı malzeme türleri için yükleme‑istifleme sınırlarını belirtmiştir: tuğla için en fazla 7 ft (~2,13 m), kütük/yığın elemanları için farklı sınırlar söz konusudur. [1] Bu tarihsel düzenlemeler, yüksek istiflemenin beraberinde getirdiği devrilme, kayma, malzeme hasarı ve iş kazası risklerine işaret etmektedir.

Günümüzde Akademik ve Pratik Tartışmalar

Günümüzde “ne kadar yüksek istif yapılmalı?” başlığı altında çeşitli akademik ve sektörel tartışmalar yürütülmektedir. Aşağıdaki başlıklar öne çıkmaktadır:

Güvenlik ve stabilite

Yapılan çalışmalar, istif yüksekliği arttıkça devrilme riski, üst katmanlarda malzeme sıkışması ve erişim zorluğu gibi tehlikelerin arttığını göstermektedir. Örneğin, bir lojistik operasyon rehberinde, katı ambalajlı büyük hacimli malzemeler için yer seviyesinden itibaren 2,5 m’yi aşmamak gerektiği belirtilmiştir. :contentReference[oaicite:2]{index=2} Ayrıca bir diğer kaynakta manuel istiflemede maksimum 16 fit (~4,9 m), forklift yardımıyla yapılan istiflerde ise maksimum 20 fit (~6,1 m) gibi sınırlamalar önerilmektedir. :contentReference[oaicite:3]{index=3} Bu veriler, yüksekliğe sınır koymanın önemini ortaya koymaktadır.

Zemin, yapı ve ekipman faktörleri

İstif yüksekliği yalnızca yük yüksekliğiyle ilgili değildir; zemin eğimi, taşıma sistemi (raf vs.), tavan yüksekliği, palet tipi, yükün ağırlığı ve yük türü gibi etkenler de karar aşamasında yer alır. Türkiye’de bir forumda da belirtildiği üzere, mevzuatta “istif yüksekliği 3 metreyi geçemez” gibi kesin bir ifade olmadığı ama pratikte bu gibi değerlerin referans alındığı ifade edilmiştir. :contentReference[oaicite:4]{index=4} Bu durum, standartların uygulamada esnek biçimde yorumlandığını göstermektedir.

Verimlilik ve alan kullanımı

Depolama alanlarında dikey alanın daha etkin kullanılabilmesi için yüksek istifleme cazip görünse de, bu durumda erişim hızı düşebilir, operatör güvenliği riske girebilir ve kontrol zorlaşabilir. Bu bağlamda, “yüksek ama güvenli” değil, “uygun yüksek ve güvenli” yaklaşımı öne çıkmaktadır. Lojistik analizlerinde, istiflemenin operasyonel verimliliğe olan etkisi ve bakım‑kontrol maliyetleri de gündeme gelmektedir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

İstif Yüksekliği Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken Kriterler

İstif yüksekliğini belirlerken aşağıdaki kriterler mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır:

– Zemin ve düzleme durumu: Düz olmayan, eğimli ya da düzensiz zeminlerde yüksek istifleme risklidir. Türkiye’de bir rehberde zemin formunun durumu öne çıkarılmıştır. [2]

– Yükün tipi, ağırlığı ve ambalaj durumu: Ağır yükler altta yer almalı, hafif yükler üstte olmalı; paketin yapısı (karton‐torba vs), boşluklar, birbirine geçizlik durumları değerlendirilmelidir. [3]

– Taban alanın genişliği ve istif şekli: Yığın tabanının yeterince geniş olması, dikey yüksekliğin güvenli olmasında önemli. Belirtilen bir rejimde “yükseklik, taban genişliğinin 3 katını geçmemeli” ifadesi yer almaktadır. [3]

– Yapı ve tavan yüksekliği, raf sistemi varlığı: Raf sistemi varsa, rafın kapasitesi, yükseklik limiti, erişim ekipmanının menzili gibi unsurlar devreye girer.

– Ekipman ve operatör durumu: Forklift ya da transpalet kullanımı varsa, operatör eğitimi, yük kaldırma kapasitesi, istifleme işleminin güvenliği göz önünde olmalı. [4]

– Serbest erişim ve güvenlik boşlukları: Yığın ile tavan arasında uygun mesafe bırakılmalı, yangın sprinkler sistemi, acil çıkış yolları, ekipman erişimi engellenmemeli. [3]

Pratik Öneriler

– Eğer manuel istifleme yapılıyorsa, ~4–5 metre üzeri yüksekliklerden kaçınılmalıdır çünkü stabilite ve erişim zorluğu artar.

– Forklift ya da otomatik ekipman kullanılıyorsa ve raf sistemi varsa, insan erişimi egemen değilse ~6 metreye kadar düşünülebilir ancak her zaman zemin, ekipman ve yük faktörleri göz önüne alınmalıdır.

– Sağlam bir kural olarak “yükseklik ≤ taban genişliği × 3” yaklaşımı kullanılabilir.

– İstifleme alanında düzenli denetimler yapılmalı, yük dağılımı kontrol edilmeli, eğilme/çökme riski olan yığınlar tespit edilmeli. [5]

– Raf sistemlerinde üretici kapasite limitleri, sistemin maksimum yük yüksekliği ve erişim güvenliği mutlaka kontrol edilmelidir.

– Çalışanlara istifleme, yük alma‑verme, ekipman kullanımı ve güvenlik prosedürleri eğitimi verilmelidir.

Sonuç

“İstif yüksekliği ne kadar olmalı?” sorusuna tek bir sayı ile yanıt vermek pratikte mümkün değildir. Ancak güvenli ve verimli bir istifleme için yükseklik kararının zemin durumu, yükün tipi, sistemin teknik kapasitesi, ekipman ve operatör durumu gibi çok sayıda değişkene dayandığını söyleyebiliriz. Akademik ve sektörel kaynaklar, yükseklik arttıkça risklerin de arttığını göstermektedir. Bu yüzden “maksimum yükseklik” yerine “uygun yükseklik” stratejisi benimsenmelidir. İyi planlanmış, doğru ekipmanla yapılmış ve güvenlik kriterlerine uygun istifleme, depo verimliliğini artırırken kaza riskini azaltır.

Kaynaklardan yararlanarak yukarıdaki kriterler doğrultusunda kendi tesisinizde uygun istif yüksekliğini belirlemeniz önerilir.

—

Sources:

[1]: https://www.osha.gov/laws-regs/regulations/standardnumber/1926/1926.250?utm_source=chatgpt.com “1926.250 – General requirements for storage. | Occupational Safety and …”

[2]: https://isgfrm.com/threads/istif-yueksekligi.28503/?utm_source=chatgpt.com “İstif Yüksekliği | TÜİSAG Forum | İSGforum | İSGfrm – İş Sağlığı …”

[3]: https://log.logcluster.org/en/ground-storage-stacking?utm_source=chatgpt.com “Ground Storage / Stacking | Logistics Operational Guide”

[4]: https://www.vectorsolutions.com/resources/blogs/safe-stacking-guidelines-for-warehouses/?utm_source=chatgpt.com “Safe Stacking Guidelines for Warehouses | Vector Solutions”

[5]: https://safetyculture.com/checklists/stacking-and-storage-inspection?utm_source=chatgpt.com “Stacking and Storage Inspection Checklist – PDF | SafetyCulture”